Ubutegetsi Bwitwaje COVID-19 Bubangamira Itangazamakuru

Mu gihe isi ikeneye amakuru arambuye kandi yuzuye muri iki gihe yugarijwe na COVID-19, ubushakashatsi buherutse gukorwa na Reporteurs Sans Frontières( RSF) butangaza ko itangazamakuru ribangamiwe mu bihugu 132 mu bihugu 180 bwakorewemo.

Ubundi bushakashatsi bwasohowe na World Press Freedom Index 2021, bwerekana ko itangazamakuru ryahagaritswe mu buryo bwuzuye mu bihugu 73,ahandi ryabangamiwe cyane mu bihugu 59, iyi mibare ikaba ingana na 73% by’ibihugu 180 bwakorewemo.

 Umunyamabanga mukuru wa RSF witwa Christophe Déloire avuga ko gukumira itangazamakuru ari uguha urwaho COVID-19 kuko risanzwe ari uburyo bwiza bwo guhugura abantu uko bakwirinda  ibibazo bibugarije.

Buriya bushakashatsi bwerekana ko bumwe mu butegetsi bwo mu bihugu by’Aziya  byo mu Nyanja ya Pacifique bwabonye COVID-19 mo urwitwazo rwo kuniga itangazamakuru, binyuze mu gushyiraho amategeko akumira imikorere iyo ari yo yose yisanzuye yaryo.

- Advertisement -

Muri ibyo bihugu harimo Malaysia.

Iki gihugu gishinjwa na RSF kwitwaza ko hari amakuru y’ibihuha yatangazwaga kuri COVID-19, maze kikabuza n’ibindi binyamakuru gukora.

Cyatangaje ko gutangaza amakuru atari yo kuri iriya ngingo ari icyaha gihanwa n’amategeko( criminal offence).

Ubushinwa nibwo bwaje ku mwanya wa mbere muri kariya karere k’isi, kuko bwakomeje gucungira hafi imikoreshereze ya murandasi mu baturage babwo.

Time yanditse ko mu Bushinwa, Leta yashyizeho uburyo bwo gucunga uko abaturage babwo bakoresha murandasi, ibi RSF ikavuga ko ari bumwe mu buryo bwo kubuza abaturage kwisanzura mu bitekerezo.

Tuributsa ko u Bushinwa ari cyo gihugu cya mbere ku isi gifite abaturage benshi kandi bakaba ari nabo benshi bakoresha murandasi ku isi.

Ibihugu bimwe byafashe COVID-19 nk’uburyo bwiza bwo kuniga itangazamakuru

 Kuba COVID-19 yaratumye za Leta zanzura ko abaturage bazo batagomba kuva mu ngo( mu bihe bya Guma mu rugo) hari hamwe abanyamakuru nabo bangiwe kuva mu ngo kugira ngo bakore akazi kabo.

Igihugu cya El Salvador nacyo kiri mu bitungwa agatoki mu kubangamira abanyamakuru  kuko cyababujije gukora inkuru zivuga uko Leta yarwanyije kiriya cyorezo.

Misiri nayo ni uko.  Iki gihugu cyabujije abanyamakuru gutangaza imibare y’abanduye, abakize n’abahitanywe na COVID-19.

Benshi barafunzwe kuko batangaje imibare idahuye n’iyo Leta ishaka.

Muri Zimbabwe, umunyamakuru ukora inkuru zicukumbuye yarafunzwe nyuma yo gusohora inkuru y’akumiro(scandal)yavugaga uko amasoko yo gutanga ibikoresho byo kurwanya COVID-19 yajemo ruswa.

Ibihugu 10 bya mbere mu kutabangamira itangazamakuru

Tanzania ya Magufuli nayo yashyizwe mu majwi kuko Perezida Magufuli yari yarabujije ko abaturage be bakurikiza ingamba za WHO/OMS ndetse n’itangazamakuru ntiribyandikeho.

Igitangaje ni uko na Norvège yari iya mbere ku isi mu guha ubwisanzure itangazamakuru yakumiriye abanyamakuru kugera kuri amwe mu makuru avuga kuri kiriya cyorezo!

Mu Buhinde, abanyamakuru bari basanzwe bazwiho gukebura Leta, COVID-19 yaraje batangira kwitwa  abanzi bayo, bitwa abantu badakunda igihugu.

Ibindi bihugu byagarutsweho n’iriya raporo ni Myanmar, Belarus, Thailand, Philippines, Cambodia na Indonesia.

Ahandi basanze ikibazo ni Hong Kong na  Australia.

Hari aho byagenze neza…

Ku rundi ruhande ariko, RSF ishima ko hari ibihugu ‘byahaye agahenge’ abanyamakuru, bandika inkuru ku ishyirwa mu bikorwa by’ingamba zo kwirinda COVID-19 birimo Brazil na Venezuela.

Afurika nayo yitwaye neza. Ingero zitangwa ni u Burundi na Mali, aho abanyamakuru bahawe uburenganzira bwo gukora n’ubwo bitari byoroshye kubera ibibazo bya politiki.

Ngo n’ubwo Donald Trump yari yarazengereje abanyamakuru bo muri USA, ariko ngo iki gihugu gifite abanyamakuru bafite ubwigenge bugaragara.

Share This Article
Tanga igitekerezo

Leave a Reply

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Exit mobile version